مهاجرت تحصیلی، برخلاف تصور رایج مبنی بر سهولت نسبی، اغلب با لایه‌هایی از دشواری‌های ساختاری و تجربه‌ شده همراه است؛ به‌ویژه برای دانشجویانی که از کشورهای درگیر در بحران به مقاصد همسایه عزیمت می‌کنند. گفت‌وگو با روشان نعیمی، دانشجوی افغانستانی مقیم ایران، نشان می‌دهد که تلاقی ناامنی‌های افغانستان، محدودیت‌های آموزشی تحت حاکمیت طالبان و مزایایی همچون پیوستگی زبانی، قرابت فرهنگی و هزینه‌های معیشتی پایین، ایران را به مقصدی جذاب اما پرچالش تبدیل کرده است. درعین‌حال، محدودیت‌های اشتغال رسمی، دستمزد پایین مشاغل غیررسمی و موانع اداری هم در بازار کار و هم در دریافت خدمات اساسی مانند حساب بانکی، سیم‌کارت یا درمان، بخش مهمی از تجربه روزمره بسیاری از مهاجران را شکل می‌دهد. داده‌های نهادهای بین‌المللی نیز این وضعیت را تأیید می‌کنند: درصد بالایی از مهاجران فاقد مجوز کار هستند، دست‌کم نیمی از آنان دستمزدی کمتر از کارگران ایرانی دریافت می‌کنند و اکثریت، حداقل یک‌ بار با محدودیت مواجه شده‌اند. در مقایسه تطبیقی نیز، تجربه نعیمی از تحصیل در روسیه نشان می‌دهد که نظام‌های مهاجرتی متفاوت می‌توانند کیفیت زندگی و ادغام اجتماعی دانشجویان خارجی را به‌طور محسوس تحت‌تأثیر قرار دهند.

در جمع‌بندی، این روایت نشان می‌دهد که مهاجرت تحصیلی پدیده‌ای چندوجهی است که تحت تأثیر عوامل فردی، سیاستی و اجتماعی قرار دارد و هرچند دانشگاه‌ها در برخی موارد نقش تسهیل‌گر دارند، نبود سازوکار حمایتی جامع و انسجام‌نیافتگی سیاست‌های اقامتی، مهاجران را در وضعیت آسیب‌پذیر نگه می‌دارد. زنان مهاجر اغلب با محدودیت‌های دوچندان مواجه‌ هستند و مهاجران فاقد مدارک قانونی نیز به دلیل ترس از بازداشت، از دسترسی به خدمات حقوقی و حمایتی محروم می‌مانند. در چنین شرایطی، تقویت همکاری‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها، اصلاح بوروکراسی اقامت و اشتغال، آگاه‌سازی عمومی درباره حقوق مهاجران و ایجاد نظام‌های مؤثر پشتیبانی برای دانشجویان خارجی ضروری به‌نظر می‌رسد. داده‌های این گزارش با آمار سازمان‌های بین‌المللی همچون کمیساریای عالی پناهندگان و سازمان بین المللی مهاجرت تکمیل گردیده است.

 

برای مطالعه متن کامل مصاحبه، می‌توانید به اینجا مراجعه کنید...